Kısırlık (İnfertilite)

Kısırlık Nedir?

Erkek infertilitesi, erkeklerin normal yollardan çocuk sahibi olamamasıdır. Cinsel hayat ile kısırlık arasında bir ilişki yoktur. Cinsel performansın sperm kalitesi üzerine de bir etkisi yoktur.

Bir yılı aşkın süredir korunmadan ilişkiye girilmesine karşın çocuk sahibi olunamaması durumunda, kısırlık açısında inceleme yapılması gerekir. Genellikle öncelikli olarak kadınlar doktora giderler ve kadınlara yönelik incelemeler yapılır. Kısırlık durumlarında kabaca hastaların üçte birinde kadınlarda problem olurken, üçte birinde kısırlık sebebi erkek iken, üçte birinde de çiftlerin her ikisinde de problem vardır. Dolayısı ile çocuk sahibi olunması istenmesine karşın normal yollardan çocuk sahibi olamayan çiftlerin her ikisinin de doktor muayenesinde geçmelerine fayda vardır.

Erkeklerde öncelikli olarak ürolojik muayene ve ardından da sperm sayımı yapılması gerekir. Muayene ile tanı konulan varikosel erkeklerde en sık görülen kısırlık nedenlerinden biri olmakla birlikte tedavi edilebilen bir kısırlık nedenidir.

Semen analizi en önemli infertilite testidir. Ucuz ve kolay yapılabilir olması nedeniyle öncelikle erkeklerde sperm analizi yapılması kadının gereksiz yere tetkik ve takip edilmesini önleyecektir. Semen analizi 3-5 günlük cinsel perhiz sonrası yapılmalıdır. Bu testte spermin hacmi ölçülür ve bir damlası mikroskop altında sayı ve hareketi yönünden incelenir.

Normal bir semen analizinde hacim en az 2 ml olmalı, mililitrede en az 20 milyon sperm olmalı, spermlerin en az %50’si ileri hareketli olmalı ve Kruger yöntemi ile , WHO kriterlerine de %4’ün üzerinde normal morfolojiye sahip olmalıdır. 

Sperm sayımına göre Erkeklerde kısırlık 3 grupta incelenebilir;

Menide Hiç Sperm Olmaması (Azoospermi)

Bu durum ya testislerde sperm üretiminin olmaması ya da üretim olsa bile spermleri dışarı taşıyan kanallarda tıkanıklık olması sonucu oluşmaktadır. Hastaların göz ile anlayabileceği bir durum değildir. Meni salgısının büyük bir çoğunluğu prostat salgılarından oluşmaktadır. Dolayısı ile bir kişinin meni incelemesinde hiç sperm görülmese bile testislerde sperm üretimi olmamasının günümüz şartlarında bir sebebi bulunamamaktadır. Testislere yönelik geçirilmiş travma, ergenlik sonrası geçirilen kabakulak enfeksiyonu, kemoterapi ya da radyoterapi alınması azoospermi  nedenleridir. Kromozomal problemler (Klinefelter sendromu, Y kromozomu problemleri) de menide sperm olmamasına neden olabilmektedir. Kistik fibrozis hastalığı, doğuştan kanalların yokluğu durumunda araştırılmalıdır. Önceden geçirilmiş cinsel yolla bulaşan hastalıklar (bel soğukluğu gibi) da kanallarda tıkanma yapabilmektedir.

Testislerden çıkan sperm kanalları, idrar yolları ile prostat bezinin içinden geçerk birleşirler. Prostat orta hattında oluşan kistler sperm kanallarına bası yaparak buradan sperm geçmesini engellerler. Azospermisi olup prostat orta hat kistlerinin kesilerek açılması ile (TUR-ED), bu kistin sperm kanalına yaptığı bası ortadan kalkacak ve üretilen spermlerin dışarı çıkması sağlanacaktır.

Kısırlık Tedavisi sürecinde azospermisi olup varikoseli de olan hastalarda varikosel tedavisi de önerilmektedir. Bu durumda hastalar iyice bilgilendirilmelidir. Azospermisi bulunan hastalarda varikosel ameliyatı sonrası hastalar yine normal yollardan çocuk sahibi büyük olasılıkla olamayacaklardır. Fakat testisler üzerindeki stres kalkacağı için hem az da olsa dışarı sperm çıkma imkanı olabilecektir hem de yardımcı üreme metodlarında başarı şansı artacaktır.

Bütün bu tedavilere rağmen sperm bulunamaz ise hastaların testislerinde mikroskop altında sperm araması (Mikro –TESE) işlemi yapılmadır. Böylelikle testislerde sperm üretimi olup olmadığı net bir şekilde anlaşılır. Sperm üretimi varsa da bu işlem esnasında alınan spermler dondurulabilir ve tüp bebek tedavisinde kullanılabilir.

Sperm Sayısı Hareketi Yapısında Farklılık Olması

Sperm sayı (oligospermi), hareket (astenospermi) ya da yapısında (teratospermi) normalden farklılık olması.

Bu durumun pek çok sebebi olabilir. Hormon eksikliği, enfeksiyonlar,  vücut geliştirmede kullanılan anabolizan ilaçlar, uyuşturucu, sigara ve alkol kullanımı ve varikoselin varlığı bunlardan bazılarıdır. Böyle bir durumda ilk yapılması gereken düzeltilebilecek durumların tedavi edilmesidir. Enfeksiyonun giderilmesi, sigara kullanımının kesilmesi ve varikosel varlığında varikosel ameliyatı ile bu durumun ortadan kaldırılması. Sperm üretimi ortalama 3 ay bir süre almaktadır. Dolayısı ile bu önlemler ile birlikte sperm kalitesinde düzelme 4-6 aylık bir süreyi bulmaktadır. 

Dölleme Kapasitesinde Sıkıntı Olması

Sperm analizinin normal olmasına rağmen spermin yumurtayı dölleme kapasitesinde sıkıntı olması; döllenme olmaması ya da beklenenden az döllenme olması

Spermin morfolojik problemlerinin neticesi olabilmektedir. Baş ve kuyruk patolojilerinde sıklıkla görülmektedir. Varikosel ilk etkisini genellikle spermlerin morfolojisinde bozulma ile gösterir. Yine varikosel hastalığının düzeltilmesi ile birlikte sperm kalitesinde düzelme görülebilir. Anti-oksidan tedavilerle, özellikle E vitamini takviyesi ile de morfolojide düzelme görülebilmektedir.